Azkoitia

Lehenengo bainuetxea.
 

Bainuetxea berreraikita. Argazkia: Indalezio Ojanguren (Gure Gipuzkoa)

San Juan edo Larramedi bainuetxea San Juan izeneko ermita bat zegoen tokitik gertu zegoen. Lehenengo bainuetxe modernoa 1843an eraiki zen, eta 1881ean eta 1924an guztiz berritu zuten. San Juango bainuetxeak bizitza gorabeheratsua izan zuen. Bainuetxea izateaz gain, II. Karlistaldian, goi kargua zuten militarrek bainuetxea beren kuartel-etxe bezala hartu zuten eta ospitale lanetarako berregituratu. Hamarkada batzuk geroago, Francoren armadako buruek ere San Juango bainuetxea aukeratu zuten guda etxe moduan. II. Mundu Gerra bukatzear zela, Gipuzkoako kostaldean hondoa jo zuen itsaspeko alemaniar batean zihoazen militarrak artatu zituzten han. Pertsonaia ezagun ugari hartu zuen San Juango bainuetxeak, harik eta 1950. urtean ateak itxi zituen arte.

Azpeitiarra

Jose Artetxe Aranburu Azpeitian jaio zen 1906ko martxoaren 12an eta Donostian hil 1971ko irailarren 23an. Idazlea eta kazetaria. Kazetari bezala bi mila artikulu baino gehiago idatzi zituen gaztelaniaz hainbat hedabidetan, hala nola ABC, El Correo, El Faro de Ceuta, La Gaceta del Norte, eta berrehun bat artikulu euskaraz Argia, El Día eta Yakintza, gerra zibilaren aurretik, eta Zeruko Argia, Aránzazu edo Hoja del Lunes gerra ondoren. Idazle bezala 24 liburu argitaratu zituen, hauen artean: 'Diario 1935-1936', 'El abrazo de los muertos', 'Un vasco en la postguerra', 'San Ignacio de Loyola', 'Elcano', 'Urdaneta', 'Legazpi', 'El Cura Areyzaga', 'Canto a Maritxu', 'La Paz de mi lámpara', 'El Gran Asombro'...

Bere hileta elizkizunak Groseko San Inazioren parrokian egin ziren eta Altzako hilerrian lurperatu zuten. 

Argazkiak: Paco Marí (Kutxateka). 

Azkoitiarrak (1934)

Indalezio Ojangurenek ateratako argazki honetan ageri diren pilotariak honako hauek dira: Peru (Inazio Larrañaga), Urzelai II.a (Justino Urzelai), Mondragonés (Juan Bautista Azkarate) eta Kirru (Pablo Elguezabal) Eibarko Astelena pilotalekuan 1934an. (Gure Gipuzkoa)

Inazio Larrañaga “Peru”. Azkoitian jaio zen 1905ean eta 1927an ekin zion bere ibilbideari. Aurrealdeko postuan jokatzen zuen, eta 1930etik 1936ra lortu zuen distirarik handiena.

Justino Urzelai “Urzelai II.a". Azkoitian 1905ean jaioa. 1922. urtean esku-pilotan hasi bazen ere, 1926an Donostiako Moderno pilotalekuan erremontean aritu zen. Eskuko modalitatera itzuli zenean, atzelarien artean lehen postuetako bat betetzera iritsi zen. 1941ean, Espainiako Binakako Txapelketan parte hartu zuen, Onaindiarekin batera, eta txapeldun titulua lortu zuen. 1943an, berriro irabazi zuen, Onaindiarekin batera.

 

Loiola

 Santutegiak eta bere inguruak zuen itxura XIX.mende bukaeran edo XX.mende hasieran. San Inazioren estatua santutegi sarrerako eskaileretan ageri da.

Loiola

 

Gaur egun santutegi aurreko lorategiaren erdian ikusten dugun arren San Ignacioren estatua (Madrilen Bigarren Domina Nazionala jaso zuena), hori ez zen izan bere lehenengo kokalekua, urte batzuk pasa baitzituen santutegiko eskaileretan eta seguruenik lehenago eskailera aurrean egon zen, marrazkian ikusten den bezala. Estatua hau 1867 eta 1868 bitartean egin zen eta 1882.urtean ipini zen Loiolan. Bere egilea Marcial Aguirre Lazkano 1841eko azaroaren 22an Bergaran jaiotako eskultore gipuzkoar ezaguna izan zen. Bere lanik ospetsuenetakoak, San Ignacioren estatuarekin batera, honako hauek dira: Churrukari monumentua Mutrikun, Okendori monumentua Donostian. Peñafloridako Kondearen bustoa landu zuen 1873.urtean. 1882 inguruan, Gipuzkoako seme entzutetsuenen bustoak egin zituen: Urdaneta, Elkano, Okendo, Lezo eta Legazpi. Guztiak Foru Aldundiko jauregiaren frontisean daude jarrita, bi Hercules eta lurraldeko armarriarekin batera.

Azpeitia (1908)

 

“Fonda de Arteche” XIX. mendearen erdialdean eraiki zuten establezimendua izan zen. Bertan hartu zuten ostatu, besteak beste, Antoine d 'Abbadie (euskal letren mezenasa), Isabel II.a (Alfontso XII erregearen arreba) eta Benito Pérez Galdós. Idazlea, herrian izan zen bere familiaren sustraien bila, amaren aldeko aitona, Domingo Galdos eta Alcorta, Azpeitian jaiotekoa baitzen. Eta azkenik, Vicente Crespo, Azpeitiko epailea eta herriko hainbat argazkiren egilea. Bere idatzi batean horrela zion epaileak: 1906ko urriaren 29an, Azpeitiko Epaitegiko Lehen Auzialdiko eta Instrukzioko epaile izendatu ninduten. Han egon nintzen bitartean, ostatu ospetsu batean hartu nuen ostatu, Arteche ostatu ederrean, antzinako etxe eder batean kokatua, gela handi eta zabalekin. Tratua ona zen, eta janaria ugaria, eguneko lau pezetatan. Bere jabeak Roque Arteche eta bere emazte Maria Arambarri ziren, pertsona bikainak , onak, maitekorrak eta desinteresatuak. Roke eta Maria, Jose de Artetxe idazlearen gurasoak ziren.

Azkoitiarra (Luxia) 1950

 

Luxia (Juan Jose Narbaiza Ibarbia)
Aizkolari azkoitiarra (1922-79). Euskal Herriko aizkolaririk onenetakotzat hartu izan da; 1949-59 bitartean izan zituen garaipen garrantzitsuenak.

Espainiako Gerra Zibilaren ondoren, aizkolarien arteko hainbat froga eta erakustaldi egin ziren berriro. Historiako apusturik jendetsuenak 50eko hamarkadan egin ziren; hauen artean 1950eko urriaren 29an Martin Garziarena eta "Luxia" ren artekoa. Desafioa Donostiako Chofre Zezen Plazan burutu zen. Lehiakideek milioi erdi pezeta jokatu zituzten. Garciarena-Luxia erronka, kirol honen historiako unerik garrantzitsuenetako bat izan zen. Zezen-plaza gainezka zegoen, 15.000 ikusle inguru izan ziren, eta apustularien dirua Garciarenaren alde zegoen, baina oso gutxigatikan Luxia izan zen garaile.

Argazkiak: Paco Marí (Kutxateka)